:: اخلاق عظیم و برجسته پیامبر رحمت (ص)

بسم الله الرحمن الرحیم

اخلاق عظیم و برجسته پیامبر رحمت (ص)
تفسیر آیه 4 سوره قلم

خانم دکتر منصوره رحمانی عضو هیات علمی بخش فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه شیراز

وَ إِنَّک لَعَلى خُلُقٍ عَظِیمٍ (قلم : 4)

تو - اى پیامبر صلوات الله علیه و آله و سلم  - سجایاى اخلاقى عظیمى دارى.

کلمه «خلق»  به معناى ملکه نفسانى است، که افعال بدنى مطابق آن به آسانى از آدمى سر مى زند، چه آن ملکه از فضائل باشد، مانند عفت، چه از رذائل باشد مانند حرص،  ولى اگر مطلق ذکر شود، فضیلت و خلق نیکو از آن فهمیده مى شود. و این آیه شریفه هر چند حسن خلق رسول خدا (صلى اللّه علیه و آله وسلم ) را مى ستاید، و آن را بزرگ میشمارد، لیکن با در نظر گرفتن سیاق، به خصوص اخلاق پسندیده اجتماعی نظر دارد، اخلاقى که مربوط به معاشرت است، از قبیل استوارى بر حق، صبر در مقابل آزار مردم و خطاکاریهاى اراذل و عفو و اغماض از آنان، سخاوت، مدارا، تواضع و امثال اینها. (المیزان، ج 19 : 619)

بعضي گفته‌اند: خدا خلق او را عظيم فرموده براي اينكه بااخلاقش معاشرت با مردم داشت و با قلبش از آنها جدا بود پس ظاهرش با مردم و باطنش با خدا بود. بعضي گفته‌اند: خلق او را عظيم ناميده است به خاطر اجتماع مكارم اخلاق در آن حضرت. تأييد ميكند اين معنا را دو روایت از آن حضرت تأیید می کند که فرمود انّما بعثت لاتمم مكارم الاخلاق، و فرمود پروردگارم، مرا ادب فرمود و ادب مرا، نيكو كرد.(تفسیر مجمع البیان، ج 25: 212-213)

خداوند در سوره نساء آیه 13، قوای نظری حضرت را به وصف عظیم میستاید: وَعَلَّمَكَ مَا لَمْ تَكُنْ تَعْلَمُ وَكانَ فَضْلُ اللَّهِ عَلَيْكَ عَظِيماً و در این آیه قوای عملی آن حضرت را به وصف عظیم یاد می کند و این دو آیه دلالت دارد بر عظمت و درجه عالی روح ایشان، گویی از شدت کمال، روح ایشان از جنس فرشتگان است. (تفسیر کبیر، ج30: 602)

منابع :

-طباطبایی،سید محمد حسین، تفسیر المیزان، جلد19(نسخه الکترونیکی)

-طبرسی، ابوعلی فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن ،جلد 25، ترجمه محمد بیستونی  ، (نسخه الکترونیکی)

-فخر رازی، تفسیر کبیر، جلد 30، (نسخه الکترونیکی)